Kendimizi Nasıl Yıkıyoruz

Herkese merhaba. 

İyi Düşünmek kitabını yavaş yavaş okumaya devam ediyorum. Hem bir an önce bitirmek ve iyileşmek istiyorum hem de sindire sindire okumak istiyorum aslında. Bu yüzden her gün yarım saatlik bir okuma yapma kararı aldım. Bunu yaparken de her gün kitapta karşılaştığım alıştırmaları yapıyorum. Şimdilik 2 alıştırma var. Bunlar 2 hafta devam edecek. Ama şimdi kitapta yer alan ve depresyonda olan kişiler için tanımlanmış bazı davranışlardan bahsetmek istiyorum ki hem bana bir hatırlatma olsun hem de belki siz de fark etmeden bazılarını yapıyorsanız daha dikkatli olursunuz.

Aslında bu davranışlar depresyon nedeniyle yaptığımız, fark etmediğimiz şeyler. Yazar, bunların bizi mantıksız düşüncelere ittiğini, depresyonumuzu beslediğini ve kendimizi daha kötü hissetmemize yol açtığına neden olduğunu söylüyor. Bunların çoğu benim için de geçerli. Yol açtıkları düşünceler depresyonda olan kişiler için gerçek gibi algılansa da bunların bir illüzyondan ibaret olduğunu söylüyor yazar. Şimdi sırasıyla bunlara bakalım.

1. Hep ya da hiç düşüncesi: Evet bazen, kimi durumlarda sadece siyah ve beyazı görüyorum. Herkes bunu kendi hayatında bir kez yaşamıştır diye düşünüyorum. Yazar konuyla ilgili farklı örnekler veriyor. Mesela kendini kötü biri olarak tanımlayan biri ya da dünyanın yaşanmaz bir yer olduğunu düşünen kişi. 

2. Aşırı genelleme: Bu benim çok yaptığım bir şey. Mesela tek bir başarısızlığımı gördüğümde hiçbir şey beceremeyen biri olarak görürüm kendimi. 

3. Zihinsel filtre: Bu da genelde yaptığım bir şeymiş; ama bunu okuyana kadar fark etmemiştim. Mesela çok iyi giden bir ilişkim var. Ancak kendimi sevilmeye layık biri olarak görmediğim için beni seven kişinin de kesin bir problemi olduğuna inanmıştım bir ara. 

4. Olumluyu geçersiz kılmak: Evet bazen tek bir kötü şey tüm iyilikleri silmemize yetiyor. Ben güne çok iyi başlarım mesela; ama akşam 5'ten sonra dünyanın en yıkık insanı olurum. Gün içinde yaşadığım tek bir kötü şey tüm günün mahvolmasına yeter. 

5. Sonuçlara atlamak: Yazar bunları zihin okuma ve falcılık olarak ikiye ayırmış. Ben falcılığı çok deneyimliyorum. Mesela hiçbir zaman iş bulamayacağım düşüncesi bu gruba giriyor ya da Türkiye şartlarında iyi bir eğitim için çabalamanın hiçbir anlamının olmadığı fikri de böyle biraz. 

6. Büyütme ve küçültme: Bunu da çok yaptığımı fark ettim. Olumlu yönlerimi her zaman küçük görürüm, herkesin bu özelliklere sahip olduğunu düşünürüm; ama olumsuz bir yönümü çok büyütürüm. Yazar bunu dürbün hilesi olarak tanımlıyor.

7. Duygusal kararlar: Depresyonun en olumsuz etkisi sanırım burada ortaya çıkıyor. Bir örnek verelim. Diyelim ki kilo sorununuz var duygusal durumunuz sizde falcılık davranışına neden oluyor ve diyorsunuz ki "Zaten ne yaparsam yapayım kilo veremeyeceğim". Eğer bu kararınıza yansırsa sağlıklı beslenme ya da diyetisyene başvurmaktan vazgeçiyorsunuz ve bu durum zamanla belki daha fazla kilo almanıza neden alacağı için bu düşüncenizi doğrulamış olup olumsuzluğa düşme oranınız artıyor. Mesela ben de asla hiçbir zaman iş bulamayacağım düşüncesiyle iş aramayı bıraktığım bir dönemden geçmiştim.

8. -meli, -malı cümleleri: Yazar kendimizi bu şekilde motive ettiğimizde aslında bundan olumsuz etkilendiğimizi ve yapmalıyım dediklerimizi yapmadığımızda kendimize karşı utanç ve suçluluk duyduğumuzu ve bunun bizi daha olumsuz etkilediğini yazıyor. 

9. Etiketleme: Bu bence en tehlikeli şeylerden biri ve ben bunu sürekli yapıyorum ne yazık ki. Yazarın önerdiği ilk iki alıştırma da bu etkiletmelere yönelik. 2 gündür onları kağıda yazmaktan, sayaca işlemekten bir hal oldum cidden :)

10. Kişiselleştirme: Bu da aslında başkalarının sorumluluğunda olan şeylerden kendinizi sorumlu tutarak kendinizi suçlamakla ilgili. Yazar çocuğunun başarısızlığı nedeniyle bundan tamamen kendini sorumlu tutan bir ebeveyni örnek vermiş mesela. Ben bunu pek yaşamıyorum sanırım. 

İşte bunlar. Bunları yapa kişiler tabii illa depresyonda değiller, onu belirteyim. Bunlar sadece bizi yanlış düşünmeye teşvik eden, yaptığımız zaman genellikle fark etmediğimiz şeyler. Ama depresyonda olan kişilerde çok daha sık görülen şeylermiş ve gerçekliğine inanıldığı için zamanla hayatı felç etme etkisine sahipler. Şimdi bunlardan herhangi birini yaptığımı fark ettiğim zaman kağıda yazıyorum ve bunu söyleyen bir arkadaşımmış gibi yaptığım suçlamaya karşı bir savunma yapmaya çalışıyorum; ama bazen söylediklerimi o kadar haklı buluyorum ki... Sanki savunulacak hiçbir yönüm yokmuş gibi. Yazarın bahsettiği de tam olarak bu sanırım. Umarım zamanla gerçekten kendimi savunur duruma gelirim bunlara karşı. Kendinize iyi bakın.