Neden Böyle Yapıyorum?!

Bazen davranışlarımıza, eylemlerimize anlam vermekte zorlanırız. İstemsiz şekilde yalan söylediğimiz, olduğumuz gibi davranmadığımız, veya tam tersine bazı davranışların ortama uygun olmadığını bile bile kendimizden taviz vermeden davrandığımız ve sonucunda bazı şeylere katlanmak zorunda kaldığımız şeyler yapar ve sonra bunları sorgularken buluruz kendimizi. 

Davranış ve eylemlerimizi belirlemek için her zaman uzun uzun düşünmek için vaktimiz olmayabiliyor ve bazen yaptıklarımızdan pişman olabiliyoruz. Psikolojide yaptığımız eylemleri belirleyen 3 güdüden bahsedilmiş:

1. Hayatımız üzerinde hakimiyet sahibi olmak: Bu güdüye benim gibi ideallerini gerçekleştirememiş kişilerin yenik düştüğünü düşünüyorum. Hayatlarının çoğunda başkalarının ya da çevresel şartların etkisi altında kalıp kendi istediği şeyleri yapamayan insanlar (mesela ben :) kafamızda fazla önemi olmayan konularda, basit normlar ya da eylemler belirleriz. Dışardan bizi gören kişi der ki "Vay be ne kadar prensip sahibi bir insan". Örneğin her gün ne olursa olsun spor yapmayı ihmal etmem. Evet bu sağlık açısından önemli bir şey olabilir; ama bir gün bunu yapmamak çok çok önemli bir şey olmamalı. Genel olarak eylemlerimi belirlerken hakim güç ben olmayınca bu benim için çok önemli bir hal alıyor işte... Mesela sırf bunun inadıyla bazı şeyleri yapmayı reddediyorum sırf hayatım üzerinde hakimiyet sahibi olabilmek için. Ancak bunu gerçekten önemli idealler için yapmadıktan sonra sadece kendimi kandırdığımın farkında olmuyor muyum? Oluyorum aslında ama ne yapalım. 

2. Sevmek, sevilmek ve ait olmak: Toplum ve yakın çevremiz tarafından kabul görmek hepimiz için önemli. Her ne kadar bireycilik artmış olsa da hepimiz beğenilmeye, taktir görmeye ihtiyaç duyarız. Ait olma hissi de çok önemlidir. Mesela Durkheim "İntihar" isimli kitabında toplumsal uyumun, ait olma hissinin insan yaşamı için ne kadar önemli olduğunu intihar oranlarıyla açıklıyor. Bunun dışında sevmek için de eylemlerimizi belirlediğimiz olur. Diyelim ki her şeyinizi paylaştığınız, çok sevdiğiniz bir dostunuz var. Bu kişi gün geliyor sizin hiç hoşunuza gitmeyen bir şey yapıyor. Siz bu durumda onu sevmeye devam etmek için bu davranışı göz ardı edebilirsiniz belki de. Bunlar doğamızdan kaynaklanan ihtiyaçlar olduğu için bazen kendimizi anlamadan sırf bunlar nedeniyle yaptığımız ve ilerde düşündüğümüzde anlam veremediğimiz şeyler gelebiliyor aklımıza.

3. Benliğimizi değerli görmek: Bu da son güdü ve en önemli güdülerden biri bence. Bu konuda bir şey okumadan önce bu blogu neden açtığımla ilgili bir yazı vardı. Bu yazıda aslında ne kadar berbat durumda olduğumdan; ama hem kendim hem de diğer kişilerin yalnız olmadıklarını bilmelerini istediğimden bahsetmiştim. Aslında bunu yapmak amacım gerçekten bu mu yoksa kendimi sıfır noktasında ya da eksilerde görmek yerine benlimi kendi gözümde değerli görmek, en azından bir şeyler yaptığımı görmek istemem mi? Aslında biz farklı nedenlerle açıklayabildiğimiz eylemlerimizde dahi bu güdülerle yönlendiriliyoruz. Çünkü beynimiz bizim algıladığımız ve gördüğümüzden çok daha farklı bir şekilde, faydacı amaçlar doğrultusunda işliyor. Örneğin çocuğu olan biri onu iyi bir şekilde yetiştiriyorken bunu bir ebeveyn olarak benliğini değerli görmek için sevmek, sevilmek ve kan bağıyla birine ait olmak için ayrıca bunu yapmayı kendi tercih ettiği ve uzun bir dönem çocukla ilgili eylemlerde asıl sorumlu kendisi olacağı için hayatı üzerinde hakimiyet kurmak güdüsüyle iyi bir ebeveynlik davranışı sergiliyor. 

Uzun lafın kısası her eylemimizi sorgulamamız bazen bizi yormak dışında bir işe yaramaz ve çoğu zaman kendimize verdiğimiz cevap nedeniyle de bu eylemi yaptığımızdan emin olamayız. Bu yüzden eğer kendimizi sorguladığımız, suçladığımız eylemlere sahipsek, ki her zaman vardır bunlar :), bu eylemlerin nedenleri yerine sonuçlarına odaklanmak, eğer düşünerek yapma imkanımız olan eylemler söz konusu olduğunda bu eski deneyimi göz önünde bulundurmak sanırım en iyi seçenek olacaktır.